“HÜKÜMET EKONOMİYİ İYİ YÖNETTİ” DİYEN BİNNAZ TOPRAK'A ELEŞTİRİ

“Ekonomi politikalarını AK Parti başlatmadı, daha önce başladı. AK Parti çok akıllı davrandı ve o politikaları devam ettirdi… Türkiye ekonomisi daha önce 3-5 büyük holdingle gidiyordu, onlara şimdi bir sürü holding katıldı. Kişi başına düşen gelirin artması ve zenginliğin artması bir gerçektir. Çünkü Türk halkının en büyük sorunları her seferinde, bütün araştırmalarda ekonomi kökenli çıkıyor. Krize rağmen ekonomi büyüdü ve hükümet göstergeleri kötü götürmedi.“
CHP’nin yeni PM üyesi siyaset bilimci Binnaz Toprak, Habertürk’e verdiği röportajında hükümetin ekonomiyi iyi yönettiğine inandığını işte bu cümlelerle anlatıyor (1). Aslında ülkenin son dönemde “ekonomik bir atılım” yaptığı oldukça yaygın bir düşünce. Bu düşünce ister istemez AKP’ye de ciddi bir miktarda oy kazandırıyor. Anlaşılan AKP’nin ekonomide başarılı olduğu argümanını ünlü siyaset bilimci Binnaz Toprak bile kabul etmiş. O kadar ki, Toprak teğet geçti argümanını doğrularcasına “krize rağmen ekonomi büyüdü” şeklinde beyanat vermiş (2).


18 ÜLKE ARASINDA 8. HIZLI BÜYÜYEN ÜLKE
Peki ortada gerçekten ekonomik bir başarı var mı? IMF ekim ayı Dünya Ekonomik Görünümü raporunda, Türkiye’nin 2010 yılı büyüme oranını %7.8 olarak tahmin ediyor (3). Bunu kullanarak kaba bir hesap yaparsak, AKP’nin iktidarda olduğu 2003-2010 dönemi için ortalama %4.8’luk bir büyüme oranı buluyoruz. Tabii büyümenin eşitsiz olduğunu, ücretlilerin büyümeden çok daha sınırlı düzeyde faydalandığını gösteren veriler hiç de az değil (4). Fakat yine veriler, % 4.8’lik büyümeden yoksulların da yararlandığını ve büyümenin getirdiği doğal bir sonuç olarak 2001 krizi sonrası dönemde yoksulluğun azaldığını bize gösteriyor (5).

Peki % 4.8’lük büyüme gerçekten bir başarı mı? Yoksa Türkiye potansiyeline göre doğal bir süreç mi yaşıyor. Sanırım bu soruyu test etmenin iki farklı yolu olabilir. Birincisi, AKP’nin büyüme performansını önceki dönemlerle karşılaştırmak. Türkiye’nin, 2003-2010 dönemindeki büyüme performansı, 1990-2001 döneminin ortalama %3.4’lük büyüme performansına göre oldukça başarılı. Fakat Fatih Özatay’ın bir yazısında belirttiği gibi, AKP dönemindeki ortalama büyüme, 1950-2002 dönemi ortalamasından çok farklı değil (6). Özatay’ın gösterdiği gibi 1950-2002 dönemi ortalama büyüme oranı, AKP dönemine yakın düzeyde % 4.7 olarak hesaplanıyor.

Tabii her dönemin kendine göre koşulları var, bu nedenle Türkiye’nin performansını bulunduğumuz döneme göre de değerlendirmemiz gerekiyor. Bunu değerlendirmenin bir yolu ise Türkiye’nin 2003-2010 dönemi büyüme performansını bize benzer gelişmişlik düzeyinde olan ülkelerle karşılaştırmak. Yani “bizimle aynı klasmanda olan Arjantin, Malezya, Meksika gibi ülkelere göre daha mı hızlı büyüdük” sorusunu cevaplamız gerek.

Sorumuzu cevaplamak için dilerseniz Türkiye’nin de içinde bulunduğu, BM Kalkınma Fonu’nun üst-orta gelişmişlik düzeyi kategorisindeki ülkelerin 2003-2010 dönemindeki büyüme performanslarına bakalım (7). Buna gore Türkiye, 42 ülke arasında 23.sırada, yani ortalarda yer alıyor. Sonuçlar ilginç, fakat karşılaştırmayı daha gerçekçi yapabilmek için nüfusu çok az olan Mauritius, Tonga gibi ülkeleri ayıklamamız daha faydalı olacaktır. Bu düşünceden hareketle, elimizdeki 42 ülke arasından, nüfusu 10 milyonun üzerinde olanlarını, yani kendi kalemimizdeki ülkeleri ele alarak değerlendirmemizi yineleyelim. Bu kategoride kalan 18 ülkeye bakarsak Türkiye’nin 18 ülke arasında 8. hızlı büyüyen ülke olduğunu görüyoruz (Tablo - 1).




Anlayacağınız Türkiye’nin AKP döneminde ortalama % 4.8 büyümesi öyle mucizevi bir gelişme değil. Hele ki 2003-2010 döneminin 2001 krizi sonrası toparlanma dönemine rastladığı, bizimle birlikte krize giren Arjantin’in listemizin birinci sırasında olduğu düşünüldüğünde, bahsi geçen başarı hikayesi inandırıcılığını daha da yitiriyor (8). Aynı ülkeleri işsizlik oranındaki değişimi hesaplamak için kullanırsak, AKP’nin “başarılı” olduğu argümanı iyice sallanıyor, zira Türkiye’nin işsizliğin en çok arttığı dördüncü ülke olduğu ortaya çıkıyor (Tablo – 2).



ŞANSLI DÖNEM

Peki o halde AKP’nin ekonomik performansı neden başarı hikayesi olarak sunuluyor? Daha mühimi sokaktaki vatandaş neden AKP’nin başarılı olduğuna inanıyor ve AKP’ye oy veriyor. Bu durumu AKP’den önceki 10-15 yıldaki başarısızlığa bağlayabiliriz. Dediğimiz gibi AKP, 2003-2010 döneminde son 60 yıla gore daha hızlı büyümedi. Fakat 90’lar, Türkiye için bir başarısızlık dönemi oldu. Hiperenflasyon furyası, kötü kurumlar üzerine gelen finansal serbestleşme gibi faktörler, 90’ların sadece Türkiye için değil diğer gelişmekte olan ülkeler için de kayıp olmasına neden oldu (9). Sonuç olarak, 1990’ların sonunda veya 2000’lerde başa gelen liderlerin, yani Brezilya’da Lula ve Dilma’nın, Arjantin’de Nestor ve eşi Cristina Kirchner’in, Venezüella’da Hugo Chavez’in, Rusya’da Putin ve Medvedev’in ve Türkiye’de Erdoğan’ın iktidarlarını korumaları daha kolay oldu. Neticede de 2000’ler gelişmekte olan ülkeler için “istikrar” dönemi oldu.

Anlayacağınız AKP oldukça “şanslı” bir dönemde iktidar oldu. Evet, AKP bu şansını fazla kötü kullanmadı. Ama genel inanışın aksine Türkiye, 2000’lerde potansiyelinin üzerinde bir “ekonomik atılım” yapmadı. Siyasi iktidar standart “neoliberal” reçetenin dışına çıkmadıkça da, bahsi geçen ekonomik atılımın yapılması ihtimali oldukça uzak görünüyor. AKP’nin ekonomik başarısından bahsedenlere duyurulur...

Cem Oyvat

(1) Binnaz Toprak’ın röportajının tamamı için: http://www.haberturk.com/gundem/haber/594580-hukumet-ekonomiyi-iyi-yonetti

(2) Sol Haber Portal’ında Korkut Boratav, bu teğet geçti argümanını yerle bir eden birçok yazı yayınladı. “Teğet geçti” tartışmalarına burada girmeden, şiddetle tavsiye ettiğimiz bu yazıların linklerini veriyoruz:

Krizden En Çok Etkilenen Ülkeler:
http://haber.sol.org.tr/yazarlar/korkut-boratav/krizden-en-cok-etkilenen-ulkeler-27346

Ekonomi Küçülürken, Toparlanırken…
http://haber.sol.org.tr/yazarlar/korkut-boratav/ekonomi-kuculurken-toparlanirken-37349

Büyüme Martavalları
http://haber.sol.org.tr/yazarlar/korkut-boratav/buyume-martavallari-30474

(3) Rapor ve veriler için:
http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/02/weodata/index.aspx

(4) Bu konuda Ceyhun Elgin’in de Siyasetkahvesi için yazdığı ikna edici yazılar mevcut:

Tekel İşçileri Devleti Sömürüyor mu?
http://www.siyasetkahvesi.com/sayfa.php?ole=yazi&yzid=813

Emek, Ücretler, Sömürü ve Sermaye
http://www.siyasetkahvesi.com/sayfa.php?ole=yazi&yzid=864

Tabii Ceyhun Elgin bu yazılarında “Pigouvyan sömürü” tekniğini kullanarak ücretlilerin payını gösteren fonksiyonel gelir dağılımına odaklanıyor. Kişisel gelir gelirsek, gelir eşitsizliğinde görülen azalmanın fazla güvenilir olmadığını bir yazımda verilerle göstermiştim:

Gelir Dağılımını Nasıl Oku(yama)malıyız?
http://www.siyasetkahvesi.com/sayfa.php?ole=yazi&yzid=83

(5) TÜİK verileri 2002 yılında %26.96 olan yoksulluğun, 2009 yılında %18.08’e indiğini gösteriyor. Eksik beyan sorunu, düşük gelirli hanehalklarında daha sınırlı olduğundan bu verilere gelir dağılımı verilerine göre daha çok itibar edebiliyoruz.

(6) Fatih Özatay yazısında 2010 yılı eski tahmini olan %6.5’u kullanıyordu. Yeni tahminler sonuçları bir miktar değiştiriyor. Özatay’ın yazısı için:
http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=1024201&Yazar=FAT%DDH%20%D6ZATAY&Date=18.10.2010&CategoryID=101

(7) BM Kalkınma Fonu bu kategoriyi “üst gelişmişlik düzeyi” olarak tanımlıyor, ancak bu kategorinin üstünde 42 ülkenin yer aldığı “en üst gelişmişlik düzeyi” kategorisi de yer alıyor. Bu nedenle bu üst gelişmişlik düzeyi ifadesini biz orta-üst olarak kabul ediyoruz. Liste için: http://hdr.undp.org/en/statistics/

(8) Burada kriz sonrası dönemler üzerine de birkaç şey söylemekte fayda var. Özellikle bizim gibi sıcak para giriş-çıkışının değişken olduğu ülkelerde krizin derinliği fazla olsa da, toparlanma hızlı olabiliyor. Kriz döneminde ertelenen yatırımların kriz sonrasında yapılması, dışarı çıkan sıcak paranın ülkeye geri dönüşü ve (kimi zaman) reel ücret ve faizlerdeki düşüşler kriz sonrası dönemdeki büyümeyi hızlandırabiliyor.

(9) İlginçtir, 1990-2001 yıllarına gore Türkiye listemizde daha yukarı sıralarda yer alıyor (Tablo -3). 1990’ların gelişmekte olan ülkeler üzerindeki zararını bu listeye bakarak da anlayabiliriz. Tabii listede 1990’ların hemen başında Sovyetler Birliği’nde bağlı olan ülkeler yer almıyor.